HAPİS CEZASININ ERTELENMESİ (TCK m.51)
Hapis cezasının ertelenmesi, kişinin işlemiş olduğu bir suçtan dolayı mahkum olduğu hapis cezasının infazının belirli süre geri bırakılması, geri bırakılma süresi içerisinde yükümlülüklere uygun ve iyi halli geçirilmesi halinde cezanın infaz edilmiş sayılmasıdır. Hapis cezasının ertelenmesi suçun ortadan kalkması demek değildir. Buradaki husus, cezanın infaz aşamasıyla ilgilidir. Kişi şartları yerine getirirse ertelemeye konu olan ceza infaz edilmiş sayılır.
Burada anlatmaya çalıştığımız hususun Ceza Muhakemesi Kanunu 231. Maddesinde yer alan “hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB)” ile karıştırılmaması gerekir. HAGB, cezanın ertelenmesinden farklı olarak belirlenen cezanın sonuç doğurmamasıdır. HAGB alan kişi denetim süresi içerisinde yükümlülüklere uyar veya yine aynı sürede kasıtlı bir suç işlemezse, dosyanın düşmesine karar verilir. HAGB dosyası bozulup karar açıklanmadığı sürece, kişinin adli sicil kaydına işlenmez. Bizim anlatmaya çalıştığımız “ hapis cezasının ertelenmesi ” müessesesi ise sicile işlenir.
Hapis cezasının ertelenmesi için kanunda yazan şartların gerçekleşmesi gerekir. Ertelemeyle ilgili şartları kanun sistematiğine uygun başlıklar halinde inceleyelim.
HAPİS CEZASI HANGİ ŞARTLARDA ERTELENEBİLİR?
- Ertelenecek Ceza Hapis Cezası Olmalıdır
5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu 51. Maddesinin ilk fıkrası “İşlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm edilen kişinin cezası ertelenebilir” şeklindedir.
Hapis cezası olmayan cezalar ertelenemez. Buna göre doğrudan adli para cezası alan veya hapis cezası adli para cezasına çevrilen kimsenin cezası ertelenemez. Aynı suçtan dolayı hem hapis hem de adli para cezası verilmişse, hapis cezası ertelenebilir ancak adli para cezasının ertelenmesi söz konusu olmaz.
Bunların yanında hapis cezasının kasten işlenen bir suçtan alınmış olmasıyla, taksirle işlenen bir suçtan alınması arasında fark yoktur. Burada cezanın niteliği sadece hapis cezası olması açısından önem arz eder. Yani kişi taksirli bir suçtan dolayı ceza almışsa, bu cezanın da infazı ertelenebilir.
Kişi birden fazla suçtan yargılanıyorsa, her bir cezası ayrı ayrı değerlendirmeye tabi tutulacaktır. İki ayrı suçtan ceza alan kişinin bir suçuyla ilgili şartlar sağlanıyor ancak diğeri sağlamıyorsa, şartları sağlayan hapis cezası yine ertelenebilir. Buna engel bir durum yoktur.
- Ertelenecek Ceza Kanundaki Sınırlar İçerisinde Olmalıdır
Kanun, verilmiş olan cezanın hapis cezası olmasını aramaktadır. Ceza hapis cezasıysa bu durumda, verilmiş olan hapis cezasının miktarına bakılır. Buna göre; erteleme için hükmedilecek hapis cezası iki yıl veya daha az olan hapis cezası olmalıdır. 2 yıldan fazla olan veya hapis cezası olmayan bir cezada, erteleme mümkün değildir.
Kanun 2 yıllık süreyi 18 yaşını doldurmamış veya 65 yaşını bitirmemiş olanlar için 3 yıl olarak belirlemiştir. Hakimin 3 yıllık süreyi dikkate alabilmesi için, kişinin yargılama sırasındaki yaşına değil, suçun işlendiği tarihteki yaşına bakması gerekir. Buna göre; kişi, 18 yaşını doldurmadan önce suç işlemiş ancak hüküm 21 yaşında verilmiş olsa ve verilen ceza 2 yılın üstünde olsa dahi, fail diğer şartları sağlıyorsa hakkında erteleme kararı verilebilir.
- Dosyadaki Fail Kanundaki Şartları Sağlamış Olmalıdır
Fail hakkında hükmedilen hapis cezası, kanundaki sınırlar içerisinde olan bir hapis cezasıysa hakkında infazın ertelenmesi kararı verilebilir. Bu erteleme kararı verilirken fail hakkında bazı şartların da olması gerekir. Kanun, failin kendisinden kaynaklanan iki şart aramaktadır. Bunlar şöyledir:
- Failin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması gerekir.
- Failin suçu işledikten sonra yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkemede bir kanaatin oluşması gerekir.
Yukarıdaki şartlara ek olarak bu iki şarttan herhangi birisi eksikse, hakim erteleme kararı vermeyecektir. Özelllikle ilk şarta dikkat etmek gerekir. Burada aranan ve ertelemeye engel olan ceza “kasıtlı bir suçtan dolayı 3 aydan fazla hapis cezası gerektiren bir suç” olmalıdır. Daha önce adli para cezası olan veya taksirli bir suçtan 3 aydan fazla cezası olan kişinin, hapis cezasının ertelenmesine engel bir durum yoktur.
- Hakim Erteleme Yönünde Takdir Etmelidir
Hapis cezasının ertelenmesindeki bir diğer şart, failin yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık sebebiyle tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkemede bir kanaat oluşmasıdır. Kanun, bu kanaatle ilgili hakime takdir yetkisi tanımıştır. Diğer tüm şartlar olmasına rağmen hakim, bu kanaate ulaşmadığı takdirde, hapis cezasının ertlenmesi yönünde bir karar vermeyecektir.
HAPİS CEZASININ ERTELENMESİ KOŞULA BAĞLANABİLİR Mİ?
TCK 51. Maddede yer alan hapis cezasının ertelenmesi durumunda, hakim erteleme kararını şarta bağlı verebilir. Hakim işlenen suç sebebiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iadesi, suçtan önceki hal getirilmesi veya maddi olarak giderilmesi şartına bağlı olaraka karar verebilir. Bu giderme gerçekleşmediği sürece cezanın infaz kurumunda çektirilmesine devam edilir. Yani fail zararı gidermediği müddetçe hapis cezasının infazı olağan şekilde devam eder. Fail hapiste iken zarar giderilmişse, infaz hakiminin kararıyla derhal salıverilir. Hapis cezasının ertelenmesinin koşula bağlanması konusunda takdir yetkisi, hakime verilmiştir.
HAPİS CEZASININ ERTELENMESİ DURUMUNDA HÜKÜMLÜ HAKKINDA DENETİM SÜRESİ VE HÜKÜMLÜNÜN TABİ OLACAĞI YÜKÜMLÜLÜKLER NELERDİR?
Hapis cezasının ertelenmesine karar verilmişse eğer, bu durumda, hükümlü şahıs hakkında 1 yıldan az, 3 yıldan fazla olmamak üzere bir denetim süresi belirlenir. Bu sürenin alt sınırı, mahkûm olunan ceza süresinden az olamaz. Yani kişiye 1 yıl 8 ay ceza verilmişse denetim süresi de en az 1 yıl 8 ay olacak şekilde belirlenecektir.
Hakim, denetim süresi boyunca bir meslek veya sanat sahibi olmayan hükümlünün bir meslek veya sanatı öğrenmesi için eğitim almasına, bir meslek veya sanat sahibi olan hükümlünün, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına karar verebilir.
Onsekiz yaşından küçük olan hükümlülerin, bir meslek veya sanat edinmelerini sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkanı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmesine hakim tarafından karar verilebilir. Bu hususların tümünde takdir yetkisi hakimdedir.
Hakim failin kişiliğine ve davranışlarına göre, faile denetim süresi boyunca rehberlik edecek uzman bir kişi görevlendirebilir. Bu görevlendirmeyi yapıp yapmama yetkisi de yine mahkeme hakiminin takdirindedir.
YÜKÜMLÜLÜKLERE UYMAMAKTA ISRAR EDEN VEYA DENETİM SÜRESİ İÇERİSİNDE KASITLI BİR SUÇ İŞLEYEN HÜKÜMLÜNÜN DURUMU NE OLUR?
Fail hakkında bir denetim süresi belinmişse, cezanın infaz edilmiş sayılabilmesi için failin yükümlülüklere uyması ve kasıtlı suç işlememesi gerekir. Denetimini bozulabilmesi için failin yükümlülüklere ısrarlı şekilde uymaması gerekir. Fail kendisine yapılan uyarılara uymuş veya elinde olmayan sebeplerle yükümülülükleri yerine getirememişse denetimin bozulması söz konusu olmayacaktır.
Fail denetim süresi içerisinde kasıtlı bir suç işlemişse, yine denetim bozulacaktır. Burada dikkat edilmesi gereken husus, suçun kasten işlenen bir suç olması gerektiğidir. Fail denetim süresinde taksirli bir suç işlemişse, bu durumda denetimin bozulması söz konusu olmayacaktır.
ERTELENEN CEZA ADLİ SİCİL KAYDINA İŞLENİR Mİ? MEMURİYETE ENGEL OLUR MU?
Hapis cezasının ertelenmesi durumunda, cezanın sadece infazı ertelenir. İnfaz ertelenen hapis cezası denetim süresi boyunca yükümlülüklerin yerine getirilmesi ve kasıtlı bir suç işlenmemesi halinde “infaz edilmiş” sayılır. Buradan anlaşılması gereken: failin infaz ertelemeden yararlanması durumunda normal infaz sisteminden farklı olarak cezaevine girmemesidir. İnfazı ertelenen ve bu çerçevede infaz edilmiş sayılan bir ceza, cezaevinde geçirilmiş infazdan, sonuçları bakımından farklı değildir.
Ertelenen hapis cezası memuriyete engel teşkil edebilir. Örneğin 1 yıl veya daha fazla hapis cezasına mahkum olunması memuriyete engel olur veya memur kişinin memuriyetinin sonlandırılmasına sebep olur. Bu sebeple, ertelenmiş olsa da 1 yıl veya daha fazla cezası ertelenenen kişinin cezası infaz edilmiş sayılacağından, kişinin memuriyetine engel olacaktır.
